Badania są niezbędnym elementem rozwoju medycyny – zarówno, jeśli mamy na uwadze te wykonywane przez pacjentów, jak i działania, mające na celu usprawnienie funkcjonowania placówki medycznej lub rozwoju medycyny. Jak uzyskać dofinansowanie na prace badawczo-rozwojowe w branży medycznej? Czym są, a czym nie są projekty B+R? Jakie wydatki można rozliczyć w tego typu projekcie? Gdzie i jak aplikować o dotacje na B+R i jak się do takiego projektu przygotować? O tym wszystkim mogliśmy usłyszeć podczas minionej Akademii Managera Ochrony Zdrowia od Karoliny Koseska-Mikołajuk z Letinn Consulting, która od 10 lat zajmuje się właśnie projektami badawczo rozwojowymi w branży medycznej.

Czym są i czym nie są projekty B+R?

W pierwszej kolejności warto rozszyfrować sam tajemniczy skrót B+R. Pod literą B kryją się Badania przemysłowe, R z kolei oznacza Prace rozwojowe. Niekiedy stosuje się ten zwrot zamiennie z angielskim odpowiednikiem R&D od słów Research & Development. To nie błąd – tych dwóch skrótów można używać zamiennie i znaczą one to samo.

Projekt B+R składa się z dwóch etapów. Ten pierwszy, czyli badania przemysłowe, to część teoretyczna. Na tym etapie stawiamy hipotezy, zbieramy dane, analizujemy je i tworzymy pierwsze rozwiązania. Badamy to, co naukowo nie zostało jeszcze odkryte lub problem, który nie został rozwiązany, choć ktoś już nad nim pracował. Co jednak niezwykle istotne: kiedy mówimy o badaniach w ramach B+R mamy na myśli badania naukowe, a nie badania lekarskie.

Prace rozwojowe to drugi etap projektu B+R. Są to prace, służące przystosowaniu teorii, którą wcześniej opracowaliśmy, do potrzeby rynku. W przypadku projektów medycznych chodzi na przykład o badania kliniczne, kiedy wdrażamy nową terapię albo nową metodę rehabilitacji. Przykładowo możemy dofinansować przetestowanie tej metody w formie badań klinicznych. Aby uzyskać takie pieniądze, należy wziąć udział w odpowiednim konkursie.

Można wnioskować o wsparcie dla bardzo różnych problemów, a także podjąć się próby łączenia różnych dziedzin. Można też pójść dalej w przyszłość i stworzyć robota lub usprawnić diagnostykę przy użyciu machine learning.

Aby projekt można było nazwać B&R, a następnie starać się o jego dofinansowanie, musi on posiadać następujące cechy:

• Nowa wiedza
• Nowy projekt/ proces/ usługa
• Twórczość
• Systematyczność
• Rozwiązanie problemu

Przyjrzyjmy się każdej z nich nieco bliżej.

Nowa wiedza

Osoby starające się o dofinansowanie muszą rozpoznać, czy w ich projekcie znajduje się nowa wiedza, która nie jest jeszcze zbadana i opisana, nie pojawia się w bazach naukowych. Można również dokończyć czyjąś pracę naukową, która nie skończyła się w sposób satysfakcjonujący. Jeśli zamiast nowej wiedzy chcemy wykorzystać już istniejące teorie naukowe, połączyć rożne teorie ze sobą na swój własny sposób – wtedy w projekcie nie będzie części badań przemysłowych i można ubiegać się o dotację i złożyć wniosek na prace rozwojowe (pomimo braku badań nadal można złożyć wniosek o dofinansowanie projektu).

Nowy produkt/ proces/ usługa

Na koniec projektu powinien powstać dzięki niemu nowy produkt, proces lub usługa. Nie kopiujemy tego, co istnieje na rynku, a tworzymy coś nowego, własnego, co nie występuje u konkurencji.

Twórczość

Warto odpowiedzieć sobie na pytania: Czy w projekcie występuje kreatywna twórczość? Czy rozwiązanie proponowane do projektu nie jest czasem prostą adaptacją istniejącego rozwiązania na rynek docelowy? Czy do projektu nie bierzemy czegoś, co zobaczyliśmy w Stanach Zjednoczonych? Czy to czasem nie jest zagraniczne rozwiązanie, które chcemy przetworzyć na polskie realia? Jeśli to jest prosta adaptacja, wtedy nie mamy wtedy do czynienia z projektem B+R. Projekt B+R musi być twórczy.

Systematyczność

Jeśli chodzi o systematyczność istotne jest to, czy dane działania, które trzeba podjąć, aby osiągnąć postawiony cel projektu, można ułożyć kolejno w etapy badawcze i rozpisać we wniosku o dofinansowanie. Jeśli nie występuje taka systematyczność i nie można określić kolejno etapami, co będziemy robić w projekcie, to znaczy, że nie możemy przygotować projektu B+R.

Rozwiązanie problemu

W projekcje B+R w składanym wniosku najpierw musimy sprecyzować problem naukowy, który będziemy rozwiązywać. Musimy odpowiedzieć na pytanie:

Czy rozwiązany zostanie skomplikowany problem nauki i/lub techniki?

Pytania tego nie należy się obawiać, ponieważ czasem placówki prowadzą takie badanie, ale tak ich nie nazywają. Jeśli pracownicy opracowują swoje metody pracy z pacjentami to mogą zbadać ich skuteczność za pomocą projektu B+R.

Jakie wydatki można rozliczyć w projekcie B+R?

Projektem B+R może być:

• Dobór metod rehabilitacji,
• Zakup bazy danych,
• Badania kliniczne (na etapie prac rozwojowych).

Na etapie badań przemysłowych można otrzymać 80%, a na etapie prac rozwojowych można otrzymać maksymalnie 60% dofinansowania. Ta proporcja (otrzymanego procentu dofinansowania) jest uzależniona od dwóch czynników. Po pierwsze – od wielkości firmy. Im mniejsza placówka, tym większy procent dofinansowania. Drugi czynnik to fakt, czy będziemy chcieli skorzystać z premii dodatkowej za to, że opublikujemy wyniki badań swojego projektu. Nie należy się obawiać i zastanawiać, czy nam się opłaca: publikujemy wyniki badań, a nie proces badawczy. Dodatkowo efekt projektu można opatentować i wielu wnioskodawców z tego korzysta – co dobrze działa na klientów i pacjentów, a także może ułatwić składanie kolejnych wniosków.

Wydatki w projekcie

Wśród wydatków, jakie zazwyczaj ponosimy w projekcie badawczo-rozwojowym, wymienić można następujące:

• Wynagrodzenia personelu badawczego – lekarze, pielęgniarki, informatycy, do projektu trzeba też zatrudnić dobrego kierownika B+R. Najlepiej, aby była to osoba z tytułem naukowym doktora i doświadczeniem w zarządzaniu projektami B+R (co najmniej dwoma-trzema). Możemy podpisać umowę warunkową z pracownikiem naukowym na uczelni, a przyjdzie on do pracy w momencie podpisania umowy o dofinansowanie w projekcie naukowym).
• Materiały do badań – próbki, probówki, bazy danych, komórki… wszystko, co będzie potrzebne do przeprowadzenia naszego zaplanowanego działania.
• Koszty amortyzacji budynku / koszty najmu – koszty pośrednie, przyznawane ryczałtem; w skład może wchodzić: księgowość projektu, usługi sprzątania, utylizacji odpadów medycznych, opłaty za Internet, energii elektrycznej itp.,
• Amortyzacja sprzętu badawczego lub koszty odpłatnego korzystania (USG, Rentgen).
• Koszty podwykonawstwa (np. zlecenia jednostce naukowej część badań).
• Obsługa administracyjna projektu.
• Patenty, licencje, know-how, ekspertyzy, analizy, raporty.

Gdzie i jak aplikować o dotację na B+R?

Szukając środków, możemy skorzystać z konkursów regionalnych. W Polsce mamy 16 województw, a każde z nich ma własny, odrębny program regionalny. Z wnioskiem startujemy tam, gdzie jest zarejestrowana placówka medyczna. Do konkursów regionalnych składamy projekty o mniejszej wartości – kilkadziesiąt do kilkuset tysięcy złotych. Regionalne konkursy na projekty B+R pojawiają się 1-2x do roku.

Można też startować do konkursów krajowych, organizowanych przez PARP lub Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w programie FENG (Fundusze Europejskie na rzecz Nowoczesnej Gospodarki, następca programu POIR) – tutaj można składać wnioski na projekty o wartości od 1 mln zł do 50 mln dolarów. Oprócz tego są granty norweskie, a poza tym cały czas dostępne są konkursy europejskie, gdzie wnioski składa się bezpośrednio do Komisji Europejskiej w Brukseli. Tam z kolei składamy wnioski z mocną innowacyjnością, a wartościowo to od kilkunastu do kilkudziesięciu milionów euro. Konkursów jest dużo, a dla branży medycznej istnieje odrębny program.

Jak się przygotować do projektu?

Gdzie szukać inspiracji na pomysł na zrobienie projektu B+R? Podpowiedzią może być taki dokument, jak Krajowe inteligentne specjalizacje, w którym mamy wyodrębnioną sekcję Zdrowe Społeczeństwo, a w niej trzy działy:

Dział I – nowe produkty i technologie

• Nowe zastosowania dopuszczonych do obrotu leków
• Bioinformatyka
• Urządzenia i wyroby medyczne
• Technologie medycyny regeneracyjnej

Dział II – diagnostyka i terapia chorób

• Opracowanie markerów/testów wczesnego wykrywania chorób umożliwiające odpowiednio wczesne rozpoczęcie leczenia
• Telemedycyna
• Nowa terapia
• Badania kliniczne

Dział III – wytwarzanie produktów

• Innowacyjne kosmetyki ochronne
• Badania dotyczące innowacyjnych produktów leczniczych pochodzenia naturalnego

Dla placówek medycznych największa szansa jest w ubieganiu się o dotacje na projekt B+R w drugim dziale na nowe terapie i badania kliniczne, a także w dziale trzecim dot. wytwarzania produktów. Można przykładowo stworzyć nowy kosmetyk (np. dermatologiczny) lub inne produkty lecznicze.

W Nowej Perspektywie jest możliwość skorzystania z wspomnianego programu FENG. Można też prowadzić projekt B+R w sposób modułowy – przygotowujemy sobie koncepcję B+R i do tego doklejamy kolejne moduły. Jeśli do projektu B+R dokleimy moduł wdrożenia, to w tym module będzie można zakupić sprzęt potrzebny do wdrożenia pod warunkiem, że będzie nam to wynikało z raportu. Innym modułem może być cyfryzacja, w ramach której może być konieczne kupno systemu do przechowywania danych. Innym modułem może być zazielenienie (kupienie rozwiązań proekologicznych, czegoś oszczędzającego energię), internacjonalizacja lub kompetencje (jeśli opracujemy jakieś nowe rozwiązanie, wtedy konieczne może być przeszkolenie pracowników placówki z rozwiązania, które będziemy wdrażać). To wszystko może być sfinansowane w ramach dofinansowania, jeśli tylko z projektu wynika, że jest to konieczne.

Wnioskodawca wybiera z dostępnego katalogu te moduły, które wynikają z jego potrzeb – przy czym jeden z modułów: prace B+R lub wdrożenie innowacji jest obligatoryjny (w przypadku dużych firm moduł B+R jest zawsze obligatoryjny). Pozostałe moduły są fakultatywne. Możliwe jest wsparcie projektów linearnych, które umożliwiają przeprowadzenie innowacyjnego przedsięwzięcia przez kolejne etapy jego rozwoju, jak również projektów nielinearnych, w których poszczególne moduły odpowiadają na zidentyfikowane potrzeby przedsiębiorcy z obszaru B+R+I, lecz ich realizacja nie jest od siebie uzależniona.