Osoby z innych krajów mają jasno określone wymagania, jeśli chodzi o zatrudnienie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Od marca 2022 roku do Polski przyjechało wielu emigrantów z Ukrainy – wśród nich wielu lekarzy, pielęgniarek i położnych, ratowników medycznych, którzy szukają pracy w zawodzie. Emigranci spoza UE mają wytyczne, które nie są wszystkim doskonale znane. Jakie są zatem procedury, związane z ich zatrudnianiem? Tego wszystkiego mogliśmy się dowiedzieć podczas konferencji, która została przeprowadzona przez zespół Medidesk, a na którą zaproszeni zostali Szymon Ryłko i Joanna Kuklińska – pracownicy Medical Workers Sp. z o.o., zespołu ze specjalistyczną wiedzą oraz ogromnym doświadczeniem w zakresie rekrutacji i wdrażania personelu medycznego spoza UE do polskich placówek medycznych.

Jak zatrudnić medyka spoza UE?

Warto mieć świadomość tego, że zatrudnienie medyka spoza UE jest czasochłonne i wymaga znajomości przepisów, które dotyczą tego zagadnienia. Kiedy chcemy zatrudnić medyka spoza Unii Europejskiej, mamy różne tryby, którymi możemy procedować.

Wcześniej, aby lekarz cudzoziemiec mógł pracować w Polsce, musiał przejść procedurę nostryfikacyjną. Obecnie przepisy są znacznie prostsze, aby proces pozyskania medyka nie trwał kilka lat, a „zaledwie” kilka miesięcy.

Jeśli chodzi o lekarzy, istnieją trzy drogi zatrudniania specjalistów w trybie uproszczonym:

• określony zakres czynności, czas i miejsce,
• warunkowe ze specjalizacją (tylko dla medyków posiadających obywatelstwo ukraińskie),
• warunkowe bez specjalizacji (tylko dla medyków z obywatelstwem ukraińskim).

W pierwszym przypadku jest to procedura dla lekarzy specjalistów czynnych ze stażem. Jest wymóg, by lekarz miał doświadczenie jako specjalista przez co najmniej 3 lata.  Polega to na tym, że prawo wykonywania zawodu otrzymują lekarze i lekarze dentyści na określony zakres czynności zawodowych, czas i miejsce zatrudnienia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Co więcej – tylko ci, którzy posiadają dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu specjalisty wydany poza UE oraz 3-letnie doświadczenie zawodowe w 5-letnim okresie.

Warunkowe prawo ze specjalizacją do wykonywania zawodu na terenie RP otrzymują lekarze, posiadający jedynie dyplom potwierdzenia uzyskania tytułu specjalisty, wydany poza UE

Warunkowe prawo bez specjalizacji do wykonywania zawodu na terenie RP otrzymują z kolei lekarze nie posiadający dyplomu, potwierdzającego uzyskanie tytułu specjalisty wydanego poza UE.

Taki lekarz spoza UE nie jest jednak uznawany za specjalistę w Polsce, dlatego że tutaj tylko spełnia wymogi, ale według NFZ traktowany jest jak lekarz w tracie specjalizacji, a specjalistą był jedynie w swoim kraju. Tutaj w Polsce będzie mógł być specjalistą, jeśli przejdzie nostryfikację, zda LEW, LEK i ewentualnie uda mu się specjalizację zaktualizować. Jednak mimo tego, że nie jest uznawany za specjalistę, może wykonywać w Polsce czynności właściwe do jego specjalizacji.

Jak się odbywa procedura zatwierdzenia lekarza spoza UE?

Placówka medyczna wypełnia tylko jeden dokument, tzw. promesę, w której zawiera dokładnie zakres czynności medycznych, które chce lekarzowi powierzyć. Taki dokument jest jednym z głównych załączników, dołączanych do dokumentacji we wniosku do Ministra Zdrowia z prośbą o zgodę na wykonywanie zawodu na terytorium Polski.

Procedura wygląda tak, że wszystkie dokumenty tego lekarza: dyplom, jego program studiów, certyfikat specjalisty, cały program szkolenia specjalizacyjnego, wszystkie jego certyfikaty i szkolenia oraz opis i dokumentacja jego doświadczenia zawodowego są weryfikowane przez konsultanta krajowego medycyny w danej dziedzinie. Równocześnie niejako jego kompetencje zderzane są z zakresem tych czynności, zawartych w promesie wypełnionej przez placówkę. Konsultant stwierdza na podstawie dokumentacji, czy dana osoba (cudzoziemiec) jest w stanie wykonywać czynności, które placówka chce mu powierzyć. Takie zezwolenie na pracę spotykane jest zresztą również w innych zawodach.

Konsultant krajowy wydaje opinie pozytywną bądź negatywną i na jej podstawie Minister Zdrowia wydaje decyzję o udzieleniu zgody bądź jej odmawia. Wspomniane wyżej warunki i wytyczne wynikają z tego, że jest różnica między specjalizacjami Polskimi a ukraińskimi.

Lekarz, który otrzyma pozytywną decyzję i spełnia warunki wariantu „określony zakres czynności, czas i miejsce”, otrzymuje zgodę na wykonywanie czynności medycznych i musi zostać zatrudniony na umowę o pracę tylko w tej placówce, która została wskazana we wniosku. Nie może jednak założyć swojej działalności gospodarczej. Lekarz w trybie warunkowym może pracować w kilku placówkach i na innych umowach cywilnoprawnych, ale również nie może założyć działalności gospodarczej.

Nadzór nad lekarzem spoza Unii Europejskiej

Decyzja Ministra Zdrowia wydawana jest najczęściej na okres 5 lat, a nadzór nad placówką zatrudniającą medyka spoza UE trwa około roku i określa go MZ na podstawie opinii Konsultanta Krajowego. To jest jedyne 5 lat, na które medyk spoza UE dostanie zgodę, ponieważ nie ma możliwości otrzymania powtórnie zgody na zatrudnienie w trybie uproszczonym. Jest to czas, w którym lekarz może (czy też powinien) przejść procedurę nostryfikacyjną, by zrównać się pod względem kompetencji z lekarzem polskim, mając już możliwość pracy.

U lekarzy ze specjalizacją nadzór trwa zazwyczaj 3 miesiące, a u lekarzy bez specjalizacji najczęściej przez cały okres, na jaki została wydana zgoda – czyli najczęściej 5 lat. Nadzór polega na tym, że lekarz spoza UE ze zgodą na pracę musi pracować pod nadzorem lekarza z drugim stopniem specjalizacji bądź lekarza specjalisty – określa to placówka.

Jeśli chodzi o rozliczanie pracy tego lekarza z NFZ, przy lekarzu w trybie warunkowym ze specjalizacją i w trybie na czas i miejsce lekarze są bez przeszkód rozliczani. Gdyby jednak takiego lekarza dać do konsultacji w trybie warunkowym bez specjalizacji, pojawia się problem – NFZ to kwestionuje, ponieważ zdaniem Funduszu tacy lekarza nadają się wyłącznie do pracy w POZ.

Warto pamiętać o tym, że wspomniane tryby warunkowe są zarezerwowane wyłącznie dla lekarzy z Ukrainy – nie kwalifikują się do nich lekarze z innych krajów.

Jak odbywa się procedura zatrudnienia pielęgniarki spoza UE?

Aby w placówce na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zatrudnić pielęgniarkę, pochodzącą z kraju spoza Unii Europejskiej, mamy dwa tryby postępowania:

• określony zakres czynności, czas i miejsce,
• tryb warunkowe (tylko dla pielęgniarek z obywatelstwem ukraińskim).

Pierwszy przypadek oznacza prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na określony zakres czynności zawodowych, czas i miejsce zatrudnienia w Polsce. Wyamagany jest – podobnie, jak w przypadku lekarza – dyplom oraz 3-letnie doświadczenie zawodowe w 5-letnim okresie. W drugim przypadku z kolei mamy do czynienia z warunkowym prawem wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.

Również w przypadku pielęgniarek to placówka określa zakres czynności medycznych, które nałoży na pracownicę na danym stanowisku. Analogicznie, w decyzji Ministra jest wpisany ten zakres i placówka, jeśli decydujemy się na tryb na określony czas i miejsce. Zgodę dostaje się najczęściej na okres 5 lat. Nadzór nad taką pielęgniarką najczęściej trwa rok.

W przypadku trybu warunkowego, jeśli pielęgniarka lub pielęgniarz ma duże, wieloletnie doświadczenie, wtedy zazwyczaj dostaje krótszy okres nadzoru, najczęściej 3-miesięczny. Pielęgniarki z małym doświadczeniem dostają z kolei nadzór pięcioletni, przez cały okres trwania pracy w Polsce na podstawie otrzymanej zgody.

Co ciekawe, na Ukrainie każda położna jest pielęgniarką i każda pielęgniarka jest położną – w Polsce tak niestety nie ma. Po wydaniu zgody przez Ministra, zostaje następnie skierowany wniosek do Izby Pielęgniarskiej, celem wydania PWZ, czyli prawa wykonywania zawodu.

Jak odbywa się procedura zatrudniania ratownika medycznego spoza UE?

Aby w placówce na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zatrudnić ratownika medycznego spoza UE, mamy do wyboru tylko jeden tryb postępowania – określony zakres czynności, czas i miejsce. W takim przypadku, aby otrzymać w Polsce prawo wykonywania zawodu ratownika medycznego wymagany jest dyplom lub 3-letnie doświadczenie zawodowe w 5-letnim okresie.

Choć standardowo istnieje wymóg trzyletniego doświadczenia, wyjątek stanowi stan epidemiologiczny – który ciągle trwa. W trakcie jego obowiązywania wystarczy jeden rok doświadczenia zawodowego i też taką pozytywną decyzję można otrzymać. Ratownik medyczny spoza UE również musi pracować pod nadzorem lekarza lub innego ratownika medycznego.

Warto wiedzieć o tym, że ratownicy pracują tylko i wyłącznie na podstawie decyzji Ministra Zdrowia, ponieważ nie posiadają swojej izby, która musiałaby wydać PWZ. Z tego powodu procedura ich zatrudniania jest znacznie krótsza niż w przypadku lekarzy czy pielęgniarek.

Tylko w przypadku stanowiska ratownika medycznego o zgodę Ministra Zdrowia na wykonywanie zawodu może się ubiegać tzw. felczer. O pracę na stanowisku ratownika może się ubiegać cudzoziemiec albo posiadający dyplom ratownika medycznego, albo osoba, która ma doświadczenie zawodowe w określonych czynnościach, które określa nam ustawa o państwowym ratownictwie medycznym.

Warto mieć świadomość tego, że doświadczenie medyczne wielu pracowników ukraińskich i białoruskich znacznie przekracza wymogi ustawowe na stanowisku ratownika medycznego w Polsce, dlatego często bez problemu osoby te mogą uzyskać taką zgodę.