Praca placówki medycznej nie zamyka się jedynie w godzinach pracy. Placówka posiadająca stronę internetową i prowadzącą media społecznościowe musi zadbać także o te kanały informacji z pacjentem. W tychże miejscach również można się niekiedy spotkać ze znieważeniem. Co może w takiej sytuacji zrobić znieważona osoba? Gdzie zgłosić informacje o złamaniu prawa poprzez zniesławienia? W drugiej części naszego poradnika, dotyczącego praw pacjenta i personelu medycznego, przyjrzyjmy się bliżej właśnie zagadnieniu pomówień w sieci.

Co może zrobić osoba znieważona / pomówiona w Internecie?

Obecnie coraz częściej dochodzi do pomówienia lub z niesławienia w przestrzeni internetowej – na stronie WWW, w mediach społecznościowych czy też na rozmaitych forach. Osoba znieważana w ten sposób w pierwszej kolejności powinna pomyśleć o zadbaniu o materiał dowodowy. Strona internetowa może bowiem zostać w przyszłości zmodyfikowana, a wpis w każdej chwili usunięty lub edytowany. Warto postarać się o jej wydruk lub dokonać tzw. „zrzutu ekranu”. Dowody takie mogą być wykorzystane w późniejszym postępowaniu, co zresztą jest bardzo częstą praktyką uznawaną przez organy postępowania, np. zrzuty ekranu rozmów w komunikatorach internetowych, wiadomości SMS itp.

Dobrym sposobem na uwiarygodnienie dowodu będzie dokonanie oględzin stron w obecności notariusza, który następnie sporządzi protokół z dokonanej czynności. Stwierdza w nim, że w określonej dacie, pod określonym adresem internetowym widoczna była strona zawierająca konkretne treści. Załącznik do protokołu stanowi najczęściej wydruk ze strony internetowej. Należy mieć jednak na względzie upływ czasu od wpisu na stronie internetowej do dokonania czynności przez notariusza.

Poza powyższym koniecznie należy spróbować ustalić dane personalne sprawcy (np. adres IP) i/lub podjąć działania zmierzające do usunięcia szkalujących wpisów ze strony internetowej. W jaki sposób można próbować ustalić sprawcę zniewagi lub pomówienia.

Zarówno przestępstwo znieważenia, jak i pomówienia są ścigane z oskarżenia prywatnego. Nie znajduje to jednak zastosowania do lekarzy, pielęgniarek, położnych oraz ratowników medycznych w sytuacjach, gdy wymienionym osobom przysługuje ochrona należna funkcjonariuszowi publicznemu – o czym pisaliśmy w poprzedniej części naszego poradnika .  Osoby te powinny jedynie zawiadomić organy ścigania o zaistniałej sytuacji oraz domagać się wszczęcia postępowania z urzędu.

Nawet w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego prokurator może wszcząć postępowanie albo wstąpić do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Dlatego warto złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z wnioskiem o wszczęcie postępowania z urzędu ze względu na interes społeczny.Fakt, że zawody medyczne są zawodami zaufania społecznego oraz że popełnione przestępstwo wywołuje negatywne reperkusje społeczne może przekonać prokuratora do wszczęcia postępowania.

Ostateczna decyzja w tym zakresie należy właśnie do niego. W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy. W przypadku kontaktu z funkcjonariuszami Policji należy powołać się na przepis art. 488 Kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu. Jeżeli prokurator lub policja odmawia wszczęcia postępowania, należy rozważyć inne sposoby ustalenia sprawcy, opisane w dalszych punktach.

Powiadomienie Administratora Danych i współpraca z UODO

Należy ponadto skontaktować się z Administratorem Danych Osobowych. Najczęściej będzie to osoba bezpośrednio odpowiedzialna za stronę internetową. W przypadku wielu stron i portali internetowych informacja o administratorze znajduje się na samym dole strony, zwykle w zakładce typu polityka prywatności, prywatność czy regulamin. Bardzo często można tam również uzyskać bezpośredni adres mailowy do Inspektora Ochrony Danych. Należy zatem zwrócić się do Administratora Danych Osobowych lub Inspektora Ochrony Danych z opisem dotyczącego nas zdarzenia oraz wskazaniem obraźliwych sformułowań. Możemy domagać się niezwłocznego usunięcia bezprawnych treści, jak również żądać wskazania danych osoby, która dokonała wpisu.

Najprawdopodobniej Administrator odmówi udostępnienia danych osobowych osoby dopuszczającej się przestępstwa argumentując swoją decyzję przepisami RODO. Powinien jednak usunąć obraźliwy wpis. W tej sytuacji należy – najlepiej w formie pisemnej – zwrócić się do Urzędu Ochrony Danych Osobowych, opisując zdarzenie oraz wskazując na odmowę udostępnienia danych przez Administratora Danych Osobowych strony.

W piśmie do Urzędu Ochrony Danych Osobowych warto powołać się na przepis art. 9 ust. 2 lit. f RODO wskazując, że udostępnienie danych osobowych sprawcy przez Administratora Danych Osobowych jest niezbędne do ustalenia, dochodzenia lub obrony roszczeń (np. wystąpienia z prywatnym aktem oskarżenia lub powództwem o ochronę dóbr osobistych).

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, w drodze decyzji administracyjnej, najprawdopodobniej nakaże administratorowi udostępnienie interesujących nas danych. Jeżeli jednak decyzja Urzędu Ochrony Danych Osobowych będzie niekorzystna, istnieje możliwość wniesienia skargi na nią do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Jak postępować, jeśli w wyniku podjętych działań udało się ustalić sprawcę – autora?

W zaistniałej sytuacji możemy wystąpić przeciw autorowi: Jeżeli prokurator odmówił wszczęcia postępowania karnego, zostaje jedynie możliwość wystąpienia z prywatnym aktem oskarżenia przeciwko sprawcy. Możemy również dochodzić zadośćuczynienia na drodze cywilnoprawnej za naruszenie dóbr osobistych. Jeżeli doznaliśmy szkody majątkowej, mamy prawo do odszkodowania.

Jak postępować, jeśli w wyniku podjętych działań udało się ustalić sprawcę – podmiot?

W zaistniałej sytuacji możemy wystąpić przeciw podmiotowi. Należy jednak pamiętać, że osoby prowadzące strony internetowe ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za treści publikowane przez osoby trzecie. Stanowią o tym m.in. przepisy art. 14 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, gdzie wskazano, że nie ponosi odpowiedzialności za przechowywane dane ten, kto udostępniając zasoby systemu teleinformatycznego (np. administrator forum internetowego), nie wie o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności.

Niemniej z prawa wynika także, że „w razie otrzymania urzędowego zawiadomienia lub uzyskania wiarygodnej wiadomości o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności [osoba taka] niezwłocznie uniemożliwi dostęp do tych danych”. Mając to na uwadze, warto dokonać niezwłocznego zawiadomienia podmiotu odpowiedzialnego za stronę internetową lub Administratora Danych Osobowych o zaistniałej sytuacji. Od tego momentu to ta osoba ponosi ona odpowiedzialność za treści znajdujące się na jej stronach. Przy okazji powinniśmy zażądać wskazania danych identyfikujących autora.

Jeżeli nasze wezwanie zostało zignorowane, możemy na drodze sądowej domagać się ochrony dóbr osobistych. Przede wszystkim mamy prawo żądać usunięcia bezprawnych wpisów, a także usunięcia skutków naruszenia w szczególności poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia (np. przeprosiny albo sprostowanie). Możemy również domagać się zapłaty określonej kwoty pieniężnej tytułem zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty na wskazany cel społeczny. Jeżeli doznaliśmy szkody majątkowej, mamy także prawo do odszkodowania.

Co w sytuacji, gdy nie udało Ci się ustalić danych sprawcy?

Nawet jeżeli nie uda nam się ustalić, kto jest sprawcą (np. osoba ta korzystał z VPN), należy pamiętać, że podmioty prowadzące strony internetowe ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za treści publikowane przez osoby trzecie zgodnie ze wspominanymi już przepisami art. 14 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. W związku z tym nadal mamy prawo żądać bezzwłocznego usunięcia wpisu oraz skutków naruszenia.