Nowy rok przynosi tym razem nie tylko wiele zmian w życiu osobistym niejednego z nas – dochodzi także do zmian w obrębie prawa, dotykających podmiotów medycznych i prowadzonej przez nie działalności. W pierwszej części naszego poradnika poruszyliśmy już temat Ustawy o jakości oraz rejestru Niepożądanych Zdarzeń Medycznych, tym razem przyjrzymy się nieco bliżej kolejnym innowacjom prawnym, związanym z pełnomocnikiem do spraw praw pacjenta oraz poszukamy odpowiedzi na pytanie, jak prezentować się będzie ostatecznie system świadczeń kompensacyjnych. Pomocne w tym zakresie są informacje, które podczas minionej Akademii Managera Ochrony Zdrowia zaprezentowały Agnieszka Pietrzak i Dominika Kołodziejska z kancelarii APDK.

Pełnomocnik do spraw praw pacjenta

Kolejnym z elementów wewnętrznego systemu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa – czyli jednego z filarów, na których opierać się ma Ustawa o jakości – jest możliwość utworzenia stanowiska pełnomocnika do spraw praw pacjenta.

To stanowisko praktycznie istnieje już w placówkach medycznych, choć nie jest tak nazywane. Taką funkcję pełni bowiem osoba, do której kompetencji należy rozpatrywanie skarg. Dzięki takim osobom łatwiej i szybciej rozwiązać roszczenia pacjentów i przygotować się do spraw z nimi związanych, albo w ogóle uniknąć spraw sądowych.

Pełnomocnik ma być także audytorem, który sprawdza, czy w danej placówce przestrzegane są prawa pacjenta. Co więcej, może on także prowadzić szkolenia z praw pacjenta dla osób, które są zatrudnione. Pełnomocnik do spraw pacjenta może być także zatrudniony w innym charakterze w placówce medycznej – ważne jednak, by stanowisko to zapewniało takiej osobie bezstronność w pełnieniu roli pełnomocnika praw pacjenta.

Zgodnie z nadchodzącymi zmianami, kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych może utworzyć stanowisko pełnomocnika do spraw praw pacjenta, którym może być osoba, której wiedza i doświadczenie dają rękojmię właściwej realizacji zadań przewidzianych dla tej funkcji.

Do zadań takiej osoby należy wsparcie podmiotu w zakresie przestrzegania praw pacjenta poprzez:

• udział w rozpatrywaniu skarg pacjentów,
• analizę stwierdzonych nieprawidłowości, dotyczących realizacji praw pacjenta, a także proponowanie kierownikowi podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych działań naprawczych, zmierzających do rozwiązania sporów,
• wspomniane już prowadzenie szkoleń dla osób zatrudnionych w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych z zakresu praw pacjenta.

System świadczeń kompensacyjnych

Pierwotnie system świadczeń kompensacyjnych miał być jednym z filarów, jednak okazało się, że procedura wcale nie jest szybka – dlatego przełożono świadczenia kompensacyjne do ustawy o jakości.

W przypadku zdarzenia medycznego pacjentowi przysługuje świadczenie kompensacyjne – z kolei w przypadku śmierci pacjenta w związku ze zdarzeniem medycznym, świadczenie kompensacyjne przysługuje osobom najbliższym. O jakich kwotach mowa? Wysokość świadczenia kompensacyjnego zależna jest od sytuacji, która miała miejsce. I tak:

• zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – od 2 000 zł do 200 000 zł,
• uszkodzenie ciała lub rozstroju zdrowia – od 2 000 zł do 200 000 zł,
• śmierć pacjenta – od 20 000 zł do 100 000 zł (świadczenie to przysługuje wyłącznie osobom najbliższym, będzie oceniana relacja między osobą zmarłą a osobą ubiegającą się do świadczenie).

Ustalając wysokości świadczenia kompensacyjnego uwzględnia się:

• w razie zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – rodzaj biologicznego czynnika chorobotwórczego oraz charakter następstw zdrowotnych wynikających z zakażenia, w tym w zakresie uciążliwości leczenia oraz pogorszenia jakości życia
• w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – charakter następstw zdrowotnych zdarzenia medycznego oraz stopień dolegliwości wynikających z tego zdarzenia, w tym w zakresie uciążliwości leczenia oraz pogorszenia jakości życia
• w razie śmierci pacjenta – rodzaj relacji między osobą najbliższą a zmarłym pacjentem oraz wiek osoby najbliższej i zmarłego pacjenta

Dla świadczeń kompensacyjnych przewidziano tryb wnioskowy. Oznacza to, że rodzina bądź pacjent może zawnioskować o przydzielenie świadczenia. Jeśli tak postąpi, zostanie wówczas powołany specjalny zespół, który będzie oceniał dane zdarzenia medyczne i w formie decyzji będzie przyznawane świadczenie, a następnie – wypłacane.

Warto w tym miejscu także zwrócić uwagę na samą definicję, czym jest zdarzenie medyczne – jest to zaistniałe w trakcie lub w efekcie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej:

1. a) zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym,
2. b) uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, albo
3. c) śmierć pacjenta

– których z wysokim prawdopodobieństwem można było uniknąć w przypadku udzielenia świadczenia zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo zastosowania innej dostępnej metody diagnostycznej lub leczniczej, chyba że doszło do dających się przewidzieć normalnych następstw zastosowania metody, na którą pacjent wyraził zgodę (powikłanie).

Wysokość świadczenia a przepisy prawa

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego zakresu i warunków ustalania wysokości świadczenia kompensacyjnego z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym oraz śmierci pacjenta stanowi istotny akt prawny, regulujący wysokość świadczenia kompensacyjnego, przysługującemu pacjentowi lub jego bliskim.

Ustawodawca rozpisał schorzenia i uszkodzenia ciała pacjenta – jak na przykład wstrząśnienie mózgu, uszkodzenie płuc i opłucnej, zaburzenie mowy – a następnie przyporządkowano do nich orientacyjne kwoty. Podobnie wyodrębnione zostały powody uciążliwości leczenia, jak na przykład długa hospitalizacja czy stomia układu moczowego.  Ustawodawca wypisał także możliwe czynniki pogorszenia jakości życia, w tym utratę możliwości posiadania dzieci czy ubezwłasnowolnienie. Jest to nowość, ponieważ do tej pory najczęściej mieliśmy do czynienia z ewentualnymi widełkami kwotowymi, a teraz mamy do czynienia niejako z „cennikiem” za określone uszczerbki na zdrowiu.

Planuje się utworzenie osobnego funduszu do wypłaty świadczeń kompensacyjnych. Będzie to państwowy fundusz celowy, tworzony wyłącznie w celu wypłacania świadczeń kompensacyjnych w przypadku wystąpienia zdarzeń medycznych.

Źródła finansowania systemu świadczeń kompensacyjnych

Ustawodawca wskazuje na pięć źródeł, które mają stanowić finansowanie nowopowstającego funduszu. Są nimi:

1) odpis, o którym mowa w art. 97 ust. 3i ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

2) opłaty, o których mowa w art. 67t ust. 4 i art. 67ze,

3) oprocentowanie wolnych środków przekazanych w zarządzanie zgodnie z przepisami o finansach publicznych,

4) wpłaty z Narodowego Funduszu Zdrowia przekazywanych w przypadku konieczności zasilenia Funduszu na rzecz wypłaty przyznanych świadczeń kompensacyjnych,

5) inne źródła, w szczególności ze spadków, zapisów i darowizn.