Tę potrzebę zrozumieli również pacjenci. Z badań przeprowadzonych przez Centrum Badawczo-Rozwojowe Biostat w marcu 2020 r. wynika, że 72% badanych uważa taką formę kontaktu z lekarzem za najbezpieczniejszą podczas pandemii[1].

Mimo to jednak nie wszystkie placówki były gotowe na wprowadzanie telemedycyny na tak dużą skalę. Stąd też w niektórych kwestiach pojawiają się wątpliwości co do rozwiązań prawnych.

Czym jest telemedycyna?

Tłumacząc pojęcie telemedycyny, najczęściej można spotkać się z definicją zaproponowaną przez WHO.

Mówi ona o dostarczaniu usług opieki zdrowotnej, w przypadku którego istotnym czynnikiem jest dystans. Usługi te świadczone są przez osoby wykonujące zawód medyczny, przy użyciu technologii informacyjno-komunikacyjnych. Ich celem jest umożliwienie przekazania ważnych informacji służących diagnostyce, leczeniu, zapobieganiu schorzeń, a także wykonywaniu badań i ocenianiu ich wyników oraz wymianie wiedzy medycznej dla celów poprawy zdrowia osób będących pod opieką medyczną[2].

Telemedycyna a prawo – zdalne konsultacje w świetle przepisów

Kilka miesięcy przed ogłoszeniem przez WHO pandemii, 5 listopada 2019 r. w życie weszło Rozporządzenie z 31 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Rozporządzenie to uregulowało kwestie udzielania świadczeń telemedycznych w prawie.

Podstawą prawną do udzielania teleporad jest art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz art. 2 ust. 4 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zgodnie z nimi świadczenia zdrowotne i czynności, na których polega wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty, mogą być wykonywane również za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.

Czy telekonsultacje są równoprawne z tradycyjnymi świadczeniami medycznymi?

Z wyżej przytoczonych przepisów wynika, że porada telemedyczna jest tak samo uprawniona, jak świadczenie udzielane w obecności pacjenta. Niezależnie od formy takiej wizyty obowiązki lekarza pozostają zatem niezmienne.

Zgodnie z art. 4 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty „[l]ekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością”. Obowiązek ten dotyczy też więc porad udzielanych przez telefonicznie czy przez internet.

Regulacje prawne dotyczące wystawiania e-zwolnień, e-recept i skierowań

Istotnym elementem telemedycyny jest możliwość wystawiania zwolnień, recept oraz skierowań Kwestie te również zostały uregulowane w przepisach:

•  e-zwolnienia – art. 55 ust. 4 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 42 ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (aby móc wystawić e-zwolnienie lekarz prowadzący postępowanie diagnostyczno-lecznicze musi najpierw ocenić, czy ocena danego schorzenia jest w ogóle możliwa do przeprowadzenia telefonicznie lub online),
•  e-recepty – art. 42 ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (lekarz może orzec o stanie zdrowia również na podstawie badania przeprowadzonego telefonicznie lub online),
•  skierowania – Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (która nie precyzuje dokładnie, w jakich warunkach mają być wystawiane skierowania. W związku z tym eksperci branży skłaniają się przy opinii uznania drogi telemedycyny za dopuszczalną w świetle prawa).

Ważne elementy udzielania telekonsultacji lub konsultacji online

Aby możliwe było przeprowadzenie wizyty na odległość, muszą być spełnione dwa warunki:

• osoba, która dostarcza takiego świadczenia, musi ocenić, czy dysponuje odpowiednią wiedzą, umiejętnościami i możliwościami,
• muszą być spełnione wszystkie wymagania dotyczące danego świadczenia, do których obligują przepisy.

Pierwszy z warunków jest kwestią indywidualną i ocenianą każdorazowo. Z kolei drugi w dużej mierze dotyczy kwestii technicznych i organizacyjnych.

Przede wszystkim chodzi tu o zapewnienie bezpieczeństwa podczas takiej wizyty. Dotyczy to m.in. danych osobowych, przekazywania dokumentacji medycznej, a także zachowania tajemnicy lekarskiej.

Bezpieczne kanały komunikacji

Telewizyta może odbywać się za pośrednictwem telefonu, smartfona, komputera lub innego urządzenia z dostępem do internetu. Lekarz może wykorzystywać również chat online. Ważne jednak, by zwrócić uwagę na kanały tej komunikacji. Wybór komunikatora, za pomocą którego lekarz łączy się z pacjentem, nie może być przypadkowy.

Oprogramowanie służące do przeprowadzenia rozmowy głosowej, videorozmowy lub chatu powinno mieć stosowne zabezpieczenia. Należy zapewnić bezpieczeństwo przekazywanej dokumentacji i informacji o stanie zdrowia – tak samo, jak przypadku tradycyjnych wizyt.

Kluczowe jest więc zapewnienie nowoczesnej i sprawdzonej infrastruktury technologicznej. Jeśli zdalna obsługa pacjentów ma funkcjonować również po ustaniu epidemii, warto rozważyć wdrożenie dedykowanego systemu telemedycznego. Takie rozwiązanie gwarantuje zapewnienie poufności i bezpieczeństwa.

Co więcej, w przypadku POZ zakup systemów do udzielania świadczeń telemedycznych może zostać dofinansowany ze środków publicznych. 

Weryfikacja tożsamości pacjenta

Problematyczna może wydawać się również kwestia sprawdzenia, czy pacjent jest faktycznie osobą, za którą się podaje. Jednak i w tym przypadku z odpowiedzią przychodzą przepisy.

Obecnie aż do odwołania dopuszczalna jest zdalna weryfikacja tożsamości bazująca na oświadczeniu pacjenta. Taka możliwość została uwzględniona w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Tożsamość potwierdza się na podstawie danych przekazywanych przez świadczeniobiorcę za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub systemu łączności – w tym przez telefon.

Kiedy telemedycyna jest dopuszczalna i wystarczająca?

Opieka telemedyczna w sytuacji epidemicznej w wielu przypadkach umożliwia utrzymanie ciągłości opieki pacjentów. W zwykłych warunkach stanowi natomiast wygodne rozwiązanie uzupełniające wachlarz usług medycznych.

Niemniej jednak nie każde świadczenie może być przeprowadzone zdalnie. Dlatego też przyjmuje się, że telemedycyna jest dopuszczalna wówczas, gdy lekarz z punktu widzenia współczesnej medycyny stwierdzi, że jest w stanie pomóc w ten sposób pacjentowi.

Należy pamiętać, że telekonsultacja lub wizyta online powinna odbywać się z poszanowaniem tych samych reguł, co świadczenie w tradycyjnej formie. Na szczególną uwagę zasługują kwestie bezpieczeństwa, ochrony danych osobowych i dokumentacji medycznej.

[1] https://www.biostat.com.pl/pacjenci-w-czasie-koronawirusa.php
[2] WHO Telemedicine. Opportunities and development in Member States. Report on the 2nd global survey on eHealth, 2010